مراحل سنجش مستمر

1 – خلق ملاک های موفقیت

برای درک عملکرد دانش آموزان ، به ملاک هایی نیاز داریم که :

·        روشن و واضح باشد .

·        با هدف های اصلی آموزش مرتبط باشند ؛

·        هر دانش اموزی در کلاس درس از آن ها آگاه باشد و درکشان کند .

          2 – آماده کردن باز خورد های مفید

           برای آن که باز خورد ها مفید باشند ، رعایت نکات زیر ضروری است :

?    ارائه ی باز خورد به طور مکرر در ارتباط با در ک عملکرد دانش آموزان طی فرایند یادگیری – یاددهی . بعضی از بازخورد ها را می توانیم از قبل تهیه و طراحی کنیم .

?    ارائه ی بازخورد به صورتی که به دانش آموزان اطلاع دهد ، نه تنها تکالیف خود را به خوبی انجام داده اند یا خیر ،  بلکه برای انجام بهتر و پیشرفت در کارشان چگونه باید عمل کنند .

?    ارائه ی بازخورد هایی که به توالی و ادامه ی فعالیت های یاد گیری شکل دهند .

?    ارائه ی بازخورد از سوی افراد گوناگون ( معلم و هم کلاسی ها ) به جنبه ها و ابعاد گوناگون تکالیف انجام شده با تکالیفی که دانش آموز در حال انجام آن هاست .

چگونه میتوان سنجش مستمر را طراحی کرد ؟

برای طراحی فرایند سنجش مستمر ، بر اساس هدف های اصلی آموزش ، ملاک های موفقیت دانش آموزان را در انجام تکالیف تععین کنید . برای مثال ، اگر می خواهید دانش آموزان درباره ی درکشان از مفهومی خاص مقاله ای بنویسند ، اولین قدم در سنجش مستمر این است که بررسی کنیم ، آیا دانش آموزان مفهوم مورد نظر را به خوبی درک کرده اند یا نه ؟ برای آگاهی از این امر ، فرصت هایی را در فرایند آموزش برای سنجش پیشرفت درک دانش آموزان ایجاد می کنیم تا دانش آموزان درباره ی عملکردشان ، بازخورد های لازم را دریافت کنند .

چگونه می توان فرایند آموزش را بر اساس سنجش مستمر پیش برد ؟

همان طور که گفته شد سنجش مستمر ، فرایندی است که طی آن ، دانش آموزان درباره ی نحوه ی عملکردشان و به منظور بهبود آن بر اساس ملاک های از قبل تعیین شده در ارتباط با هدف های آموزشی ، بازخورد دریافت می کنند . بازخورد ها علاوه بر این که نحوه ی اصلاح و بهبود عملکرد را به دانش آموزان نشان می دهند ، آنان را از هدف های اصلی آموزش نیز آگاه می کنند . اگر شما ملاک هایی را برای سنجش عملکرد دانش آموزان فراهم کرده اید ، به آنان نیز اجازه دهید ، ملاک هایی را به مجموعه ملاک های شما اضافه کنند . در ضمن ، ملاک های سنجش موفقیت را در اختیار دانش آموزان بگذارید تا آنان از ارتباط ملاک ها با هدف های آموزش ، آگاه شوند .

برای ارائه ی بازخورد به دانش آموز از سوی هم کلاسی هایش ، الگویی را فراهم کنید تا آنان بتوانند بر اساس آن و برای بهبود عملکرد دانش آموز ، به او بازخورد مؤثر بدهند . در این ارتباط ، تهیه ی کار نما و دفتر چه ی یاد گیری مفید است . بنابراین ، نه تنها از سنجش باید برای قضاوت در باره ی نحوه ی عملکرد دانش آموزان استفاده شود ، بلکه از آن می توان ، برای اصلاح و شکل دادن به برنامه ی درسی و آموزش نیز بهره گرفت .

برای اعتبار بخشی سنجش مستمر ، چه باید کرد ؟

در اعتبا ر بخشی به سنجش مستمر فعالیت ها و عملکرد دانش آموزان ، پاسخ به پرسش های زیر بسیار مؤثر است :

§        آیا ملاک های موفقیت عملکرد ، به طور روشن و واضح تعریف شده اند ؟

§        آیا ملک های موفقیت ، با هدف های آموزش ارتباط دارند ؟

§        آیا فرصت های آموزشی لازم برای ارائه ی بازخورد به عملکرد دانش آموزان را فراهم کرده اید ؟

§        آیا بازخورد های لازم برای اصلاح عملکرد دانش آموزان را تهیه کرده اید ؟

§        آیا در طرح سنجش ، فرصت های لازم برای ارائه ی بازخورد به وسیله ی خود ، هم کلاسی ها ، و دانش آموز را پیش بینی کرده اید ؟

§        آیا چرخه ی سنجش مستمر ی که تهیه کرده اید ، به دانش آموزان کمک می کند تا هدف های آموزش و چگونگی عملکردشان را درک کنند ؟

  نمونه ای از سنجش مستمر در کلاس درس

هدف : ایجاد توانایی در دانش آموزان برای نوشتن مقاله ای متقاعد کننده .

عملکرد : دانش آموزان مقاله ای بنویسند . به این منظور ، خودشان موضوعی چا لش برانگیز را انتخاب کنند و نظرات شخصی خود را به گونه مستد ل  درباره ی موضوع ارائه دهند .

ملا ک های سنجش موفقیت :

معلم و دانش آموزان با همکاری هم ، ملاک های عملکرد مورد قبول در زمینه ی موضوع فوق را تهیه کنند . به این منظور ، معلم دو مورد از مقاله های خوب و بد را که قبلأ تهیه کرده است ، در اختیار دانش آموزان قرار می دهد و از آنان می خواهد از طریق مقایسه ، ویژگی های مقاله ی خوب را استخراج کنند .

ملاک ها می توانند شامل این موارد باشند :

1 – بیان یک عقیده به طور روشن و واضح ؛

2 – ارائه ی مصداق هایی برای حمایت از نظر ارائه شده ؛

3 – بیان استدلال و دلیل رد یا قبول نظرات ارائه شده .

در نهایت معلم فهرستی از ملاک هایی را که دانش آموزان می توانند از آن ها برای نگارش مقاله استفاده کنند ، فراهم می آورد .

بازخورد برای سنجش مستمر :

به این منظور ، از فهرست ملاک های تهیه شده استفاده کنید . به این صورت که دانش آموزان با استفاده از آن ملاک ها ، درباره ی مقاله ای که نوشته اند ، قضاوت و نظرشان را ارائه کنند . سپس نظرات خودشان را با سایر هم کلاسی ها یشان  مقایسه کنند و درباره ی این که چگونه می توانند مقاله ی نوشته شده را بهتر و کاملتر کنند ، رهنمود دهند و بر اساس رهنمود های داده شده ، مقاله ی خود را اصلاح و باز نویسی کنند و در اختیا ر معلم قرار دهند . معلم نیز ، مقاله ی آنان را از نظر پیشرفت بر اساس یک مقیاس درجه بندی که بر پایه ی ملاک های موفقیت ( یک مقاله ی خوب ) تهیه شده است ، درجه بندی کند و خلاصه ای از درجه بندی داده شده را به صورت بازخوردی  توصیفی ، در اختیار دانش آموز قرار دهد .

منبع : تکنولوژی آموزشی اسفند ماه 1386

اشاره

درباره ی استفاده از سنجش ( فرایند جمع آوری اطلاعات به منظور تصمیم گیری های آموزشی ) برای حمایت از آموزشی که در کلاس درس به دانش آموزان ارائه می کنیم ، شواهد پژوهشی نشان می دهند که « سنجش برای یاد گیری ، بهتر از سنجش یاد گیری های دانش آموزان است .» به کلامی دیگر ، معلمانی که از سنجش برای کسب آگاهی از مشکلات یاد گیری دانش آموزان استفا ده می کنند ، بهتر می توانند از طریق تفسیر اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ها ، درباره ی فرایند آموزش ، تقویت نکات مثبت و رفع مشکلات موردی یاد گیری ، مانند بدفهمی های دانش آموزان از موضوع درس ، انتظارات آموزشی معلم ، ایجاد تعامل بیشتر بین دانش آموزان ، و ... تصمیم بگیرند .

سنجش هنگامی به بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان منجر می شود که آن را به عنوان جزء تفکیک ناپذیر فرایند یادگیری – یاددهی در نظر بگیریم و به طور مستمر و معنی دار از آن استفاده کنیم .

در این مقاله تلاش شده است ، به پرسش های زیر پاسخ داده شود :

?    سنجش مستمر به چه معناست ؟

?    ارتباط سنجش مستمر با فعالیت های آموزشی چیست ؟

?    سنجش مستمر دارای چه ویژگی های کلیدی است ؟

?    چگونه می توان سنجش مستمر را طراحی کرد؟

?    چگونه می توان فرایند آموزش را بر اسا س سنجش مستمر ، پیش برد ؟

?    برای اعتبار بخشی به سنجش مستمر ، چه باید کرد؟

سنجش مستمر به چه معناست ؟

چگونه می توانیم آموخته های دانش آموزان را درست و واقعی مورد سنجش قرار دهیم ؟ این پرسشی است که هر معلم هوشمندی را با چالش روبه رو می کند و او را به تفکر وا می دارد . اما هنگامی می توانیم به این پرسش پاسخ دهیم که قبلأ هدف از آموزش را درک کرده باشیم . فرایند سنجش ، بیش از ارزشیابی صرف است . در واقع سنجش به سندی منطقی می انجامد که چگونگی یادگیری دانش آموز را نشان می دهد .

سنجشی که درک و فهم ما را نسبت به یادگیری دانش آموزان توسعه و پرورش دهد ، مهم تر از آزمونی است که در پایان هر دوره ی آموزشی و یا هر واحد درسی به عمل می آید . این نوع سنجش (مستمر ) ، نیازمند آگاه کردن دانش آموزان و معلمان از این موضوع است که دانش آموزان چه چیزی را به درستی درک کردهاند و چگونه باید آموزش و یادگیری را ادامه بدهند .

این نوع سنجش ، تلفیقی از عملکرد و بازخورد است که به طور دقیق ، آن چه را که دانش آموزان برای پیشرفت و توسعه ی درکشان از موضوع یا مفهومی خاص نیاز دارند مهیا می کند . به این نوع سنجش ، « سنجش مستمر » گفته می شود . به کلامی دیگر ، سنجش مستمر به فرایند آماده کردن دانش آموزان از طریق ارائه ی باز خورد های روشن برای درک عملکردشان به گونه ای که به بهبود عملکرد بعدی شان کمک کند ، گفته می شود .

ارتباط سنجش مستمر با فعالیت های آموزشی چیست ؟

ایده ی سنجش مستمر در آموزش و پرورش ، جدید نیست . تقریبأ بیشتر روش های جاری سنجش ، در سنجش مستمر سهمی دارند . سنجش مستمر شامل همه ی ابزار ها و روش هایی است که معلم و دانش آموزان را از چگونگی پیشرفتشان در فرایند یادگیری – یاددهی آگاه می کند . ویژگی های کلیدی سنجش مستمر عبارت اند از :

o       ارتباط سنجش های به عمل آمده با هدف های اصلی درس ها : مطمئن شوید که سنجش های شما روی مفاهیم اصلی واحد درسی متمرکز شده اند .

o       تععین ملاک های موفقیت دانش آموزان در انجام تکالیف و وظایف یادگیری : اطمینان حاصل کنید که همه ی دانش آموزان کلاس درس از این ملاک ها به خوبی آگاهی دارند .

o       استفاده از سنجش به عنوان ابزاری برای آموزش : دانش آموزان باید یاد بگیرند که چگونه از طریق مطالعه ی نتایج سنجش ها ، مشکلات آموزشی خود را رفع کنند .

o       ارا ئه ی بازخورد به دانش آموزان برای اصلاح و بهبود عملکردشان و هدایت آنان برای موفق شدن در انجام تکالیف و و ظایفی که به عهده گرفته اند .

به منظور سنجش مستمر ، می توانید علاوه بر آزمون های پایان درس ، از بحث های کلاسی ،پرسش و پاسخ ، انجام پروژه توسط دانش آموزان ، خود سنجشی ، سنجش از طریق هم کلاسی ها و ... استفاده کنید .

زن ، عضو اصلی خانواده

در این دو ، سه دهه ی قبل از انقلاب ، به خاطر ورود فرهنگ های اروپایی ، بنیان خانواده متزلزل شده بود ؛ یعنی حقیقتأ خانواده ، آن اصالت و ارزش و عظمتی را که در اسلام و فرهنگ سنتی ما دارد ، دیگر نداشت . وقتی خانواده هست ، همسر و مادر عضو اصلی است . زن در این مجموعه ، جای بسیار اساسی و رفیعی دارد . به همین خاطر ، وقتی اصل خانواده – یعنی زن – زیر سؤال و متزلزل است ، در آن جا هیچ چیزی در جای خودش قرار ندارد . این ها بحث هایی است که واقعأ باید روی آن ها خیلی تأ مل و تدقیق بشود  .

مادر ، محور اصلی خانواده

مسئله ی مادری ، مسئله ی  همسری ، مسئله ی خانه و خانواده ، مسائل اساسی و حیاتی است . در همه ی طرهایی که ما داریم ، بایستی « خانئاده مبنا باشد .

کانون خانواده ، جایی است که عواطف و احساسات باید در آن جا رشد و بالندگی پیدا کند ؛ بچه ها محبت و نوازش ببینند ؛د شوهر که مرد است و طبیعت مرد ، طبیعت خام تری نسبت به زن است و در میدان خاصی شکننده تر است و مرهم زخم او ، فقط و فقط نوازش همسر است – حتی نه نوازش مادر – باید نوازش ببیند . برای یک مرد بزرگ ، این همسر کاری را می کند که مادر برای یک بچه ی کوچک آن کار را نمی کند ؛ و زنان دقیق و ظریف ، به این نکته آشنا هستند . اگر این احساسات و عواطف محتاج وجود یک محور اصلی در خانه – که آن ، خانم و کدبانوی خانه است – نباشد ، خانواده یک شکل بدون معنا خواهد بود .

خانواده ،  عامل تربیت

اسلام برای دوران کودکی و نوجوانی و سپس جوانی ، چند عامل تربیتی تعیین کرده است که یکی از آن ها آموزش های والدین و تأ ثیرات محیط خانواده است که یک بحث مفصلی دارد و برای این که کودک در آغاز دوران تربیت بتواند از یک پایه ی محکم و قائده ی متینی در شخصیت خودش برخوردار بشود ، یک دستور العملی برای پدر و مادر داده شده و برای محیط خانواده هم شرایطی پیش بینی کرده که اگر ما آن ها را فراهم نکنیم ، یک پایه ی اصلی تربیت کودک لنگ خواهد بود .

خانواده ها در صدد تعلیم و تربیت صحیح کودکان باشند و به بهداشت آن ها بپردازند و با نظمی که در خانواده ها ایجاد می کنند ، کودکان را پر ثمر برای آینده بار آورند . اگر در خانواده ای از دروغ گویی اجتناب شود ، کودکان آن خانه راستگو بار خواهند آمد واین گونه برخورد ها خود تعلیم و تربیت صحیح کودکان را فراهم می آورد .

خانواده و جامعه باید به عنوان یک واحد تربیت هماهنگ و مؤثر ، نقش خویش را قبل از حضور کودک در دبستان ، در زمینه ی اجتماعی کردن کودک ، پذیرش آداب و رسوم مفید و سازنده و نیز استقرار اخلاق نیکو در وی ایفا کنند و این وظایف همه را تنها به مربیان و معلمان حرفه ای نسپارند ؛ چه شش سال اول زندگی کودک برای تکوین شخصیت وی اعم از رشد استعداد های منطقی و زبانی ، تعادل عاطفی و توانایی برقراری روابط اجتماعی از اهمیت ممتازی برخوردار است .

بیگانگی دختران تحصیلکرده از خانواده

اشکال بزرگ کار این است که دختر های بزرگ و تحصیل کرده ی ما از خانواده بیگانه می شوند ، که این جزو همان عیب های فرهنگ تزریق شده ی اروپایی است . دختر دبیرستانی و دانشگاهی گویی که متعلق به خانواده نیست ( قبل از این که ازدواج کند . ) در خانه درست کار نمی کند و به پدر و مادرش نمی رسد . عیوبی که بر وضع اجتماعی و فرهنگ زنان تحمیل شده بسیار پیچیده است . از گذشته خراب بوده ، ورود فرهنگ متضاد غربی در زمان رژیم پهلوی هم به کلی آن را به هم ریخته و سر در گمش کرده است و پیدا کردن راه حل خیای مشکل و پیچیده است  ولی ممکن خواهد بود .

نگرش غلط نسبت به ارتباط زن و مرد ، منشأ مشکلات خانواده

مسئله ی « خانواده » که امروز یک مشکل اساسی در دنیاست ، از کجا ناشی می شود ؟ از نحوه ی نگرش به مسئله ی زن ، یا از نگرش به ارتباط زن و مرد ناشی می شود . چرا خانواده ، که یک نهاد طبیعی و اساسی بشر است ، الان در دنیا این قدر دچار بحران است ؟ به طوری که اگر کسی در دنیای به اصطلاح متمدن غربی امروز ، یک پیام ، ولو خیلی رقیق ، درباره ی استحکام بنیان خانواده داشته باشد ، از آن استقبال می کنند ؛ هم زنان استقبال می کنند ، هم مردان استقبال می کنند ، هم کودکان استقبال می کنند . اگر شما این یک قلم مسئله خانواده را در دنیا بررسی کنید و این بحرانی را که در مسئله ی « خانواده » وجود دارد ، درست مورد توجه و کاوش قرار بدهید ، می بینید که این امر ناشی از آن است که مسائل مربوط به ارتباطات دو جنس و همزیستی دو جنس و روابط دو جنس حل نشده ، یا به تعبیر دیگر ، نگرش ، نگرشی غلط است . حالا ما که در مجموعه ی افکاری که مردان آن ها را درست کرده اند ، قرار می گیریم ، می گوییم نگرش به مسئله ی زن درست نیست ؛ می توان گفت نگرش به مسئله ی مرد درست نیست – تفاوتی نمی کند – یا نگرش به کیفیت دو جنس ، یعنی هندسه ی قرار گرفتن دو جنس ، نگرشی غلط است .

نفوذ فرهنگ غربی در خانواده ها

استعمار و استکبار در دوران سلطنت آن خانواده ی مزدور و دست نشانده ، در اشاعه ی فرهنگ غربی در جامعه زیاد کوشیدند و متأ سفانه موفق هم شدند . امروز ، اگر تمایلات برخی خانواده های ایرانی داخل کشور را به انجام آن اداب و اطوار و لباس و معاشرت می بینید ، نتیجه ی تعلیمات همان معلمین رذل و خائن غربی است که در طول ده ها سال در این کشور نفوذ و رشد یافته است .

با این که انقلاب آمد و تحول عظیمی در فرهنگ و ذهنیت مرد م به وجود آورد ، با این حال ، بسیاری از افرادی که هنوز دلشان در هوای کیفیت زندگی غربی است ، متأ سفانه از مفاسد زندگی غربی که لجن آلود و فاسد است و در آن ، هیچ یک از بنیان های اصیل بشری – همچون خانواده و شخصیت انسانی زن و مرد – سالم نمی ماند ، اطلاعی ندارند .

فرهنگ غربی ، عامل متلاشی شدن خانواده ها

خانواده ، محل آسایش انسان است . هیچ انسانی ، بدون داشتن یک خانواده ی آسوده و آرام و راحت ، مزه ی زندگی  و طعم واقعی حیات انسانی را نخواهد چشید . این ها ، این بنیان اصیل را متلاشی و منهدم می کنند و از بین می برند . دنبال چه می گردند ؟ این فرهنگ غربی است . به دنبال این آزادی ها و بی بندوباری ها رفتن ، به دنبال فرهنگ برهنگی و نبودن مرز میان زن و مرد رفتن ، فرهنگ غربی است .

فساد خانواده ، تهدید نسل آینده

وقتی بنیاد خانواده سست شد ، وقتی که محدودیت های قانونی به کناری رفت ، بی بندوباری جنسی شد ، پدر و مادر به خانه بی علاقه شدند ، نسل از طهارت و پاکی خودش افتاد ، این خطر بزرگ نسل های آینده را تهدید می کند .

فساد خانواده و رواج بی بندوباری

اگر مرد و زن در غیر از محیط خانواده ، در محیط اجتماع ، تحصیل ، کار و محیط های غیر قانونی به لذت جنسی خود سرگرم و مشغول شوند ، بزرگ ترین ضایعه ای که به وجود می آید این است که یک پیوند قوی میان زن و مرد و میان خانواده منقطع شده ، از بین می رود .

در جامعه اگر فساد بود ، خانواده ضعیف می شود و اگر خانواده قوی بود ، فساد در جامعه زمینه ی رشد پیدا نمی کند . این یکی از مهم ترین انگیزه های اسلام است برای این که در سطح جامعه بی بند وباری جنسی و بر آمدن شهوات به صورت آزاد و بی قید و شرط وجود نداشته باشد .

محیط خانواده وقتی در تهدید قرار گرفت یقینأ فساد جنسی و رواج بی بند و باری جنسی در جامعه را نسبت به خانواده دارد . وقتی محیط خانواده تهدید شد و سست گردید ، نسل های آینده ، نسل های غیر قابل اعتمادی خواهند شد .

جلو گیری از افزایش طلاق

با عنایت به اساسی بودن پشتیبانی های سالم کانون خانوادگی در رشد کودک ، باید برای استحکام بیش تر خانواده و جلوگیری از شیوع و افزایش طلاق که به بی پناهی کودکان منجر می شود ، همه گونه هاهنگی در زمینه های اجتماعی و قضایی فراهم آید و خصوصأ دست اندر کاران مسائل تربیتی در مورد شیوه ی پرورش کودکان و اهمیت و اصالت آن از آموزش مستمر به خانواده ها غافل نشوتد .

منبع : مجاه ی پیوند  دی ماه 1386

اشاره

امروزه در موقعیت های آموزشی ، از رسانه های گوناگونی استفاده می شود . تصویر ، چارت ، پوستر ، نوار شنیداری ، کتاب ، چند رسانه ای و ... سبب بهبود شرایط یادگیری می شوند . فیلم های آموزشی هم از جمله رسانه  های آموزشی هستند که امکانات قابل توجهی را برای دست اندر کاران آموزش فراهم می آورند . اثر بخشی این رسانه ، مستلزم آشنایی با قابلیت ها ، روش های کاربرد و اصول طراحی و کاربرد آن است . در این مقاله ، این موضوع مورد بحث قرار گرفته است .

نظام های آموزشی تلاش می کنند تا با بهره گیری از تکنولوژی آموزشی ، محیط یادگیری مطلوب تری برای یاد گیرندگان فراهم آورند . در این راستا ، بهره گیری از رسانه های آموزشی متنوع ، همواره مورد توجه بوده است . هر یک از رسانه های آموزشی ، امکانات با لقوه ای را در اختیار معلمان قرار می دهد . فیلم های آموزشی با داشتن عناصر مهمی چون تصویر ، صدا و حرکت می توانند ، فرایند آموزش را تسهیل کنند .

مزایای استفاده از فیلم های آموزشی

فیلم های آموزشی به عنوان یکی از انواع رسانه های آموزشی ، مزایا و معایب خاصی دارند . از جمله معایب آن ها می توان به هزینه ی بالای تولید ، نیاز به تخصص و توانایی فنی ، وقت گیر بودن فرایند تولید و کاربرد ، دشواری ویرایش مطالب و به روز کردن آن ها و نظایر آن اشاره کرد . با وجود معایب و مشکلاتی که در راه تولید و کاربرد فیلم آموزشی وجود دارد ، هنوز هم متخصصان آموزشی ، آن را رسانه ای مؤثر و مفید قلمداد می کنند . در ادامه ، برخی از مزایای کاربرد فیلم در موقعیت های آموزشی شرح داده می شود :

1 – یاد گیری گروهی :

فیلم های آموزشی را می توان برای آموزش افراد به صورت گروهی مورد استفاده قرار داد . با استفاده از فیلم آموزشی ، تجربه های مشترکی در اختیار یادگیرندگان قرار می گیرد .

2 – تکرار تجربه های یادگیری :

اگر یک معلم یا استاد بخواهد چندین بار یک موضوع ، مطلب یا مهارت را تکرار کند ، نخست آن که دچار خستگی می شود و دوم آن که با هر بار ارائه ممکن است مطلبی به آموزش بیفزاید یا از آن بکاهد . حال آن که فیلم های آموزشی را می توان بارها مورد استفاده قرار داد .

3 – صرفه جویی :

استفاده از فیلم های آموزشی ، همانند بسیاری از رسانه های دیگر ، سبب صرفه جویی در هزینه و زمان می شود . شاید هزینه ی تولید فیلم زیاد به نظر برسد ، اما با تولید فیلم های آموزشی خوب و استفاده از آن در مقیاس وسیع ، هزینه ی سرانه ی آموزشی کاهش می یابد . هم چنین ة چنان چه برای مثال ، انجام آزمایش و دیگر تجربه های وقت گیر یادگیری مورد نظر باشد ، می توان این آزمایش ها را انجام داد و با تهیه ی فیلمی از آن ها ، به همراه حذف صحنه هایی که سبب اتلاف وقت می شود ، فرایند هایی را که نیاز به زمان دارند ، در معرض دید یاد گیرندگان قرار داد . این کار سبب صرفه جویی در زمان می شود . از طرف دیگر نشان دادن یک آزمایش برای چندین بار ، متفاوت از انجام چندین آزمایش است . وقتی تصاویر یک آزمایش انجام شده بارها نمایش داده می شوند ، دوباره از لوازم و مواد شیمیایی استفاده نمی شود . این امر سبب صرفه جویی در هزینه های آموزشی است .

4 – ایجاد انگیزه :

فیلم های آموزشی با بهره گیری از ویژگی های منحصر به فردی که فناوری فیلم برایشان فراهم می آورد ، سبب ایجاد انگیزه در یادگیرنده می شوند . ارائه ی صحنه های جذاب و دیدنی ، نمایش تضاد های موجود در جامعه مانند آلودگی محیط زیست ، در مقابل تبلیغات انجام شده برای محافظت از محیط زیست ، نشان دادن صحنه های هیجان انگیز به همراه موسیقی و صدای مناسب و نظایر آن در ابتدای آموزش ، می تواند انگیزش یادگیرندگان را به نفع محیط آموزش مورد استفاده قرار دهد . این مزیت فیلم از آن جا اهمیت دارد که وجود و بقای انگیزه ، سبب فعالیت داوطلبانه و درگیری مستقیم یادگیرنده در جریان یادگیری می شود و امکان دست یابی وی به هدف های آموزشی را افزایش می دهد . دیدن فیلم موجب برانگیخته شدن حس علاقه و انگیزه می شود .

5 – فراهم آوردن تجربه های یادگیری خاص :

برخی مواقع معلمان می خواهند مفاهیمی را به دانش آموزان یاد بدهند ، اما نمی توانند تجربیات یادگیری مرتبط با آن مفاهیم را برایشان تدارک ببینند . برای مثال ، معلمی قصد دارد حماسه دفاع مقدس را برای دانش آموزان بیان کند . طبیعی است که شرح وقایع نمی تواند آن چنان که شایسته است ، آنان را در فضای جنگ وارد سازد . در این شرایط ؛فیلم می تواند رسانه ی مناسبی باشد . همراه شدن تصاویر متحرک با صدا در فیلم ، فضایی کما بیش  واقعی از جنگ برای دانش آموزان فراهم می کند . هم چنین از فیلم می توان برای نشان دادن وقایع بسیار کند مانند چگونگی اکسید شدن فلز آهن ، رویدادهای بسیار سریع مانند حرکات ورزش دو میدانی ، پدیده های دور از استرس مانند سلسله کوه های راکی ، مواد و اشیای بسیار کوچک و بزرگ مانند اتم و کهکشان ، پدیده های خطرناک مانند چگونگی خروج مواد مذاب از دهانه ی آتش فشان و نیز برخی مفاهیم انتزاعی مانند مفاهیم فلسفی و ریاضی کمک گرفت .

6 – نشان دادن حرکت :

یکی از مزایای فیلم آن است که می تواند حرکت را به نمایش بگذارد و دو حس دیداری و شنیداری را در هم آمیزد و به این ترتیب ، سبب درک و فهم بهتر یادگیری و افزایش میزان یادداری مطالب شود .

روش های بهره گیری از فیلم در آموزش

از فیلم می توان به روش های گوناگونی در تدریس و آموزش استفاده کرد . برای مثال ، از فیلم می توان قبل یا بعد از تشریح مفاهیم و بحث درباره ی نظریه ها استفاده کرد . برای تأ کید بیشتر روی بخشی از محتوا نیز می توان قسمت های خاصی از فیلم را چندین بار نمایش داد . در حالی که دانش آموزان را به صورت فردی یا در قالب گروه به فعالیت مشغول اند نیز می توان به نمایش فیلم در کلاس درس پرداخت . در ادامه ، برخی از روش های کاربرد فیلم در آموزش معرفی می شوند :

الف ) نمایش فیلم قبل از توضیحات معلم

نشان دادن فیلم قبل از بحث درباره ی موضوع آموزشی ، به دانش آموزان کمک می کند تا مفاهیم کلیدی و اصلی فیلم را به خاطر بسپارند و آن ها رغا با اندیشه های خود به هنگام بحث ، مقایسه کنند . برای مثال ، هنگامی که معلم تصمیم دارد درباره ی روش علمی تدریس کند ، می تواند ابتدا فیلمی را برای دانش آموزان به نمایش بگذارد که درآ ن از روش علمی برای حل مسئله ای استفاده شده است . پس از نمایش فیلم ، معلم توضیحات لازم را به دانش آموزان خواهد داد . از آن جا که ممکن است در فیلم های آموزشی ، مفاهیم انتزاعی ارائه شوند ، بحث و گفت و گو پس از نمایش فیلم سبب می شود که مفاهیم در ذهن یادگیرندگان بهتر شکل گیرد و تعابیر نادرست احتمالی کاهش یابد .

ب ) نمایش فیلم بعد از توضیحات معلم

نمایش فیلم بعد از توضیح مطالب توسط معلم و شرح محتوای درسی می تواند ، همانند یک مورد یا مثال مناسب برای مطالب درسیب به کار رود . این کار به دانش آموزان کمک می کند که بهتر بتوانند به تجزیه و تحلیل فیلم بپردازند و آموخته های خود را به کار ببرند . در مثال مذکور ، می توان پیش از نمایش فیلمی که روش علمی را به تصویر می کشد ، روش علمی را برای دانش آموزان توضیح داد و آن گاه به نمایش فیلم پرداخت . در این صورت ، دانش آموزان مباحث طرح شده توسط معلم را در فیلم جست و جو می کنند و این امر سبب تحکیم یادگیری آنان می شود .

پ ) تکرار تمام فیلم یا بخش هایی از آن

معلم یا مربی می تواند در صورت لزوم تمام یا بخش هایی از فیلم آموزشی را به دفعات برای یادگیرندگان نمایش د هد . بر اساس نتا یج پژوهش ها ، هنگامی که قرار است دانش آموزان مطالب پیچیده ای را یاد بگیرند ، نما یش مجدد فیلم اثر بخش است . برای انجام این کار بهتر است معلم قبل از بحث درباره ی موضوعات آموزشی ، فیلم آموزشی را نمایش دهد . سپس دانش آموزان را هدایت کند تا درباره ی موضوع به بحث و گفت و گو بپردازند . در ادامه لازم است ، معلم برای این که دانش آموزان نظرات خود را بررسی کنند . قسمت هایی از فیلم را دوباره پخش کند و از آن ها بخواهد آن چه را می بینند ، بر اساس نظریه ها و مفاهیم مورد بحث ، تجزیه و تحلیل کنند . چنان چه لازم باشد ، معلم می تواند بحث و گفت و گوی دیگری راه بیندازد تا درباره ی مفاهیمی که در فیلم مشاهده کرده اند ، دوباره بحث کنند .

ت ) مقایسه

با استفاده از فیلم می توان موقعیت هایی برای یادگیرندگان فراهم آورد تا درباره ی پدیده های گوناگون به انجام مقایسه بپردازند . به طور مثال ، فیلم هایی که درباره ی کشورها ساخته شده اند ، می توانند ابزار خوبی برای مقایسه ی فرهنگ کشورها باشند . در این مورد ، نشان دادن رفتار زیست محیطی و یا نحوه ی عبور و مرور ساکنان یک محله یا یک شهر دیگر ، امکان مقایسه ی رفتارهای اجتماعی مردم محله ها یا شهر های گوناگون را فراهم می آورد . در این صورت ، استفاده از فیلم می تواند روش مناسبی برای شکل د هی نگرش صحیح نسبت به زندگی اجتماعی باشد .

ذکر مثال دیگری در این زمینه مفید خواهد بود . فرض کنید تصمیم دارید مبحث آلودگی آب را به دانش آموزان آموزش دهید . در این صورت ، نمایش دو محیط کاملأ متفاوت که در آن محیط نخست عاری از آلودگی و محیط دیگر مبتلا به آلودگی است ، امکان مقایسه را برای دانش آموزان فراهم می آورد .

جمع بندی و نتیجه گیری

استفاده از فیلم در موقعیت های آموزشی ، مزایا و معایبی را به همراه دارد .از جمله مزایای آن می توان به یادگیری گروهی ، تکرار تجربه های یادگیری ، صرفه جویی ، ایجاد انگیزه ، فراهم آوردن تجربه های یادگیری خاص ، و نشان دادن حرکت اشاره کرد . به علاوه ، از فیلم می توان به شیوه های گوناگونی در تدریس یا آموزش استفاده کرد . نمایش فیلم قبل از توضیحات معلم ، پس از توضیحات معلم ، تکرار تمام فیلم یا بخش هایی از آن ، و مقایسه ، از جمله ی این روش ها هستند . همچنان متخصصان تعلیم و تربیت ، اصولی را پیشنهاد کرده اند که توجه به آن ها هنگام طراحی و کاربرد فیلم های آموزشی ، اثر بخشی آن ها را افزایش می دهد . این اصول عبارتند از : تقویت ، اختصاصی بودن ، تناسب ، اصل تنوع مخاطبان ، تقدم دیداری ، زمینه ی تصویری ، عامل بودن ، میزان طراحی ، متغیر های آموزشی ، و رهبری معلم .

معلمان می توانند در تدریس خود از فیلم های آموزشی موجود استفاده کنند تا اثر بخش بودن تدریس خود را افزایش دهند . همچنین توصیه می شود در صورت امکان ، با توجه به اصولی که مطرح شد ، تجربه های مفیدی برای دانش آموزان فراهم آورند . با توجه به موضوع آموزشی ، معلمان می توانند قبل از توضیحات یا بعد از توضیحا ت ، خود فیلم و یا در صورت لزوم ، تمام یا بخش هایی از آن را برای دانش آموزان پخش کنند . در صورتی که در محتوای آموزشی مقایسه ی دو موقعیت مطرح است ، توصیه می شود از فیلم برای انجام این مقایسه استفاده شود . نکته ی مهمی که معلمان باید به آن توجه داشته باشند ، آن است که نمایش فیلم های آموزشی با نمایش فیلم های غیر آموزشی تفاوت دارد . برای مثال ، فردی که به سینما می رود ، فیلم را می بیند و ممکن است با توجه به تجربه هایی که تا کنون کسب کرده است ، درکی از آن پیدا کند . در موقعیت های آموزشی ، معلمان می کوشند تا از طریق فیلم ، هدف های آموزشی را تحقق بخشند و از این رو باید خودشان نقش فعالی در نمایش فیلم داشته باشند . هر چه این نقش بهتر صورت گیرد ، اثر بخشی فیلم آموزشی هم فزون تر می شود .

منبع : تکنولوژی آموزشی رشد  اسفند ماه 1386

اشاره

هم چنان که بهمن ماه ، ماه پیروزی انقلاب اسلامی ، ماه دلاور مردی ها ی زنان و مردان ایرانی ، ماه آغاز حاکمیت مدیریت مبتنی با آموزه های اسلامی در سرزمین ما ایران و ماه خمینی کبیر (ره) است ، خرداد ماه نیز ، یاد آور آغاز نهضت اسلامی در 15 این ماه در سال 1342 است . انقلاب اسلامی ایران و مدیریت اسلامی آن ، بی نام خمینی در هیچ جای جهان شناخته نیست . امام خمینی (ره) ، در سال های نضج و شکل گیری نهضت اسلامی ، از 15 خرداد سال 42 تا هنگامه ی پیروزی اقلاب اسلامی و نیز در قریب 11 سالی که اداره  و رهبری جامعه ی اسلامی را در دست داشتند ، شمه هایی از مدیریت خودشان را بروز دادند که در س آموز است .

سر آغاز

بدون تردید هر جامعه ای که نردبان ترقی را پیموده ، از مدیریتی شایسته برخوردار بوده است . در کشور ایران ، پیروزی انقلاب اسلامی و دست آوردهای مهم آن مرهون مدیریت توانای حضرت امام خمینی (ره) در روند انقلاب اسلامی است . شخصیت امام (ره) از هر منظری که نگاه شود ، صاحب مرتبت و مقامی والاست . ایشان به عنوان احیا گر بزرگ دین در قرن بیستم ، مصلح اجتماعی در جهان اسلام و مدیری قوی و شایسته ، چهره ی درخشان و بر جسته ای در عالم اسلام و پایگاهی ویژه در جهان یافته است . امام (ره) با بینش وسیع و مدیریت سازنده ی خود ، منادی اسلام زنده و پویا در اندیشه و عمل بود و با مدیریتی قوی ، انقلاب اسلامی را در جهت بالندگی به پیش برد . تبیین اندیشه های مدیریتی و آثار تربیتی این فیلسوف و مربی الهی و عبد صالح خدا برای همه ی مدیران ما ضروری است . لذا هدف کلی این نوشتار آشنایی با نظرات و خط مشی های مدیریتی امام (ره)و ارائه ی راه حل های اصولی برای غنی سازی برنامه های مدیریتی در مدارس است .

مدیریت حضرت امام (ره)

بر خلاف مدیریت تیلوریسم ، که در آن انسان وسیله و هدف تولید است ، حضرت امام (ره) توانست مدیریت اسلامی را که در جهان بینی آن هدف ، انسان و کمالات اوست و امور دیگر وسیله اند ، عملأ پیاده کند . امام (ره) برای تأ مین نیاز های معنوی و مادی انسان و در یک کلام ، کمال و تعالی او ؛همه ی امکانات را به کار گرفت ، همانند مدیری ماهر که به شرایط آشناست و می تواند پایه ی کار را بر به کار گرفتن امکانات قرار دهد . حضرت امام (ره) ، با آگاهی از امکانات و نیروهای لازم ، با مهارتی شگفت انگیز آن ها را در جهت هدف به کار گرفت و مؤ فق هم شد .

وی با مدیریت خود توانست در عمل نشان دهد که مدیریت اسلامی می تواند ، عملأ روابط انسانی را به بهترین وجه برقرار سازد .می توان گفت که رمز موفقیت ایشان در همین نکته نهفته است . امام (ره ) با تکیه بر آموزه های مکتبی ؛در ایجاد هماهنگی بین روابط انسانی و فراهم آوردن زمینه های رشد و خلاقیت استعداد ها و نیز به کار گرفتن درست و مشروع نیرو های انسانی و مادی در جهت پیشرفت جامعه ، بسیار قوی عمل کرد . اینک به ویژگی های مدیریتی ایشان می پردازیم .

ایمان به راه و اهداف

یکی از ویژگی های مهم مدیر مؤفق ، ایمان به درستی راه و حقانیت هدف است . اگر مدیری باور داشته باشد که راه و مقصدش حق است ، عاشقانه فعالیت می کند . در چنین شرایطی ، استعداد ها شکوفا می شوند و نتایج کار درخشان خواهد بود و هیچ مانعی نمی تواند مدیر را از کار خود باز دارد . امام (ره) از مدیرانی بود که به راه و هدف خود که جز اسلام و اجرای قوانین آن نبود ، ایمان داشت و رسیدن به آن را وظیفه و پیاده کردن برنامه ی خود را واجب و لازم می دانست . ایشان فرموده بود : « تمام مقصد ما ، مکتب ماست » و این هدفی مقدس بود که وی را برای تحمل مسائل و مشکلات آماده کرده بود .

ارتباط با مردم

به نظر تیلور ، پدر مدیریت علمی ، یکی از اصول مدیریت ، همکاری صمیمانه مدیر با کارکنان و ایجاد زمینه ی مشارکت آنان در اداره ی امور است . برای اطمینان از انطباق کار آن ها با اصول و موازین علمی ، بد یهی است که همکاری صمیمانه با کارکنان و شرکت دادن آن ها در امور سازمان در تشویق آن ها نقش بسزایی دارد و موجب شکوفایی استعداد ها ، پیش بردن کارها و ایجاد خلاقیت ها خواهد شد . همه ی این موارد تنها در صورتی میسر است که مدیر به کارکنان خود عشق و ایمان داشته باشد و به آن ها در انجام کارها اطمینان کند . ارتباط و علاقه ی امام (ره) با مردم به قدری استثنایی بود که می توان گفت علاقه ای عادی نبقود ، بلکه عشق بود . به تعبیر استاد مطهری ، امام (ره) به مردم خود ایمان داشت و این ایمان به صورت رابطه ای صمیمانه و تنگاتنگ بین او و امت تجلی کرده بود . امام (ره) خطاب به مردم فرمود : « می دانید که من نسبت به شما عشق می ورزم . شما بر من منت دارید . »  وی آنقدر برای مردم و رأ ی و فکر آ ن ها ارزش قائل بود که می فرمود ، این ها ولی نعمت ما هستند . تکیه گاه امام (ره) بعد از خدا مردم بودند . می فرمود : « عنایت خدا بود و شما مردم . من کاری نکردم .»

اخلاص

اخلاص ، از خود و خودی گذشتن و به خداوند متعال پیوستن است . در هر لحظه و حال ، رنگی جز خدای متعال وجود ندارد . فکر انسان و فعالیت بدنی او همه برای خدای متعال است . طبیعی است که اگر مدیری چنین باشد ، در حوزه ی مدیریت وی نه تنها خلافی انجام نمی گیرد ، بلکه بدون داشتن کوچک ترین پاداش دنیوی ، بی وقفه و با جان و دل به انجام وظیفه ی الهی خود می پردازد و هر گز به شکست و ناکامی فکر نمی کند ؛ زیرا در این راه ، هر قدم را موفقیت و پیروزی می داند . امام (ره) به عنوان یک مدیر به این نکته توجه داشت که اگر کاری برای خدا انجام دهد ، همواره خدا یاور او خواهد بود و موفقیت در انتظار اوست . یکی از رموز موفقیت امام ، اخلاص وی بود . او هدفی جز خدا نداشت .

شرح صدر

شرح صدر را می توان گسترده شدن نیروی مال اندیشی روح و روان . جامع ا لا طراف بودن انسان معنا کرد که در پرتو آن ، ظرفیت های بر خورد با حوادث در انسان متجلی می شود و انسان را از خود سری و شتاب زدگی در تصمیم گیری و اضطراب در حوادث و برخورد های خشم آلود و بی مورد باز می دارد .

این نعمت به هر کسی عطا شده باشد ، می تواند بسیاری از توانایی ها یی را که در اداره ی امور لازم است ، به دست آورد و از بروز مشکلات جلوگیری کند . امام (ره) نمونه ی اعلای شخصیتی با شرح صدر بود . تاریخ زندگی امام (ره) و روابط ایشان با دیگران همه گواه این معناست . یکی از زیباترین و ظریف ترین فرازهای زندگی امام (ره) همان شرح صدر وی بود . از جلوه های بارز این شرح صدر در حضرت امام (ره) ، برخورد گرم ، صمیمانه و عاشقانه ی وی با امت بود . بدون تردید این بخش از مدیریت امام (ره) و شرح صدر وی در برخورد با مسائل و مردم از عوامل بزرگ موفقیت ایشان به شمار می رود .

استقامت و بردباری

هر مدیری در دوره ی مدیریت خود ، طبعأ با ملایمات گوناگونی روبه رو می شود که اگر با آ  نها برخورد صحیح نکند ، چه بسا تمام تشکیلات را به هم بریزد . اسا سأ توانایی یک مدیر در برخورد با مشکلات معلوم می شود . در بسیاری از اوقات ، تنها راه حل معضلات بردباری و استقامت است ؛ زیرا سیلی که به جریان افتاده است ، نمی شود بدون نقشه جلو آن ایستاد و آن را مهار کرد . قر آن کریم می فرماید : « اگر صبر پیشه کنید و پرهیز کار شوید که ثبات و تقوا سبب نیرومندی و قوت اراده در کار هاست . حضرت امام (ره) بارها در برابر مشکلات که حیات انقلاب اسلامی را به خطر می انداخت و بسیاری از یاران او را نگران می کرد ، به تنهایی و با استقامت بی نظیر خود ایستادگی کرد و بدون کوچک ترین انحراف از مقصد انقلاب اسلامی ، امت را با سر افرازی از این مشکلات رهانید .

اطمینان خاطر

همان طور که برای مدیر صبر و استقامت در برابر نا ملایمات لازم است ، اطمینان خاطر داشتن و آرامش روحی ، در شرایط سخت نیز در موفقیت هر مجموعه بسیار مؤثر است . مدیر با تدبیر در شرایط دشوار ، با آرامش روحی خود موجب رفع نگرانی در اعضای مجموعه ی خود می شود . یکی از بارزترین صفات روحی امام (ره) به عنوان مدیر ، اطمینان خاطر ایشان بود . ایشان در فراز و نشیب ها حتی یک لحظه هم دچار ا ضطراب نشد و در هیچ حادثه ی تلخی ، هر قدر هم که سخت بود ، خود را نباخت . همیشه چهره ی مصمم و جدی ایشان موجب سکون و اطمینان خاطر دیگران می شد .

نویسنده ای مسیحی بعد از برگشت از ایران چنین نوشت : من با این که خیلی از شخصیت ها و سیاست مداران جهانی را دیده ام ، ولی تا به حال کسی را به اندازه ی رهبر انقلاب اسلامی ایران صمیمی و مطمئن ندیده ام . او در عین حال که رهبر مردمی انقلاب و خستگی ناپذیر است ، گویی دنیایی از آرامش و اطمینان او را همراهی می کند .

نظم مدیریتی

شاید کمبود های جوامع ، مشکلات بزرگ آن ها نباشد . آن چه جوامع را همواره رنج می دهد و در حقیقت به مشکل بزرگی برای آن ها تبدیل شده ، ضعف در نظام مدیریت است . با یک نگاه به آیات و آ فاق و انفس و ملاحظه ی نظم شگفت انگیز جهان ، به راحتی پی می بریم که جهان مجموعه ای است منظم که تحت مدیری توانا اداره می شود . از دیدگاه جهان بینی توحیدی ، مجموع عالم یک واحد بیش نیست که تمام اجزای آن با نظم به هم مرتبط شده اند و تحت حاکمیتی مقتدر و حساب و کتاب و نظمی خاص اداره می شود . بدین جهت ، یکی از برهان های مهم خداشناسی نظم است ؛ زیرا نشان از وجود مدیر و ناظمی قدرتمند می دهد . بنابراین ، نظم نشانه ی مدیریتی خوب و قوی است . اگر تشکیلات و مجموعه را یک جسم فرض کنیم ، مدیر روح آن است ؛ چون مدیریت به نیروها جهت ، انگیزه ، قدرت کنترل و هماهنگی می دهد . امام (ره) همهی کارها و زندگی اش نظم داشت و این نظم را چنان مراعات می کرد که انسان در حیرت می ماند . خود ایشان می فرمود : « اگر در زندگی مان ، در رفتار و حرکتمان نظم بدهیم ، فکرمان هم با لطبع نظم می گیرد ، وقتی فکر نظم گرفت و انسان در زندگی نظم داشت ، یقینأ از آن نظم فکری کامل الهی هم برخوردار خواهد شد .» همان قدر که نظم از عوامل مهم موفقیت هر مدیری است ، بی نظمی تأثیر بسیاری در توفیق نداشتن مجموعه خواهد داشت . بسیار طبیعی است که اگر در یک دستگاه ، عضوی نامنظم باشد ، به تدریج تمام اعضای مجموعه مشکل پیدا می کنند و در نهایت کارها روی زمین می ماند . امام (ره) با چنین بغاوری کشور را اداره می کرد . وی به قدری در کارهایش نظم داشت که به گفته ی یکی از یارانش ، می شد از روی کارهای ایشان ساعت را تنظیم کرد .

دقت در مصرف بیت ا لما ل

بدیهی است که هر مجموعه ای برای استمرار حیات خود ، از بود جه ی مالی خاصی برخوردار است که بیشتر زیر نظر مدیر اداره و با صلاحدید وی هزینه می شود . بخش مالی سازمان می تواند در ترقی و سعادت آن نقش بسیاری داشته باشد . پس اگر مدیر در مصرف آن دقت داشته باشد و سنجیده قدم بردارد ، می تواند ضمن جلوگیری از حیف و میل بیت ا لمال ، مجموعه ی تحت نظر خود را هر چه بیشتر به سوی سعادت و ترقی و رسیدن به اهداف لازم به حرکت در آورد . حضرت امام (ره) از جمله بخش هایی که بسیار دقت داشت و سعی می کرد کمترین انحرافی در آن به وجود نیاید ، مصرف مشروع بیت المال بود . دقت در مصرف و صرفه جویی امام به حدی بود که شما در منزل ایشان یک چراغ اضافی هم پیدا نمی کردید که روشن باشد . حتی هنگام وضو گرفتن یک قطره آب اضافه مصرف نمی کرد .

سادگی و پرهیز از رفاه طلبی

نه تنها دقت مدیر در مصرف و هزینه موجب موفقیت وی و مجموعه ی تحت نظارت وی می شود ، بلکه ساده زیستی او نیز از عوامل مهم  موفقیت در مدیریت و ایجاد اطمینان در اعضای تحت مدیریت است . اگر بگوییم که یکی از عوامل مهم در توفیق امام (ره) زندگی بسیا ر ساده ی وی بود ، خطا نکرده ایم . زندگی شخصی امام (ره) به عنوان مدیر جامعه به قدری ساده و محقرانه بود که بارها مهمانان را ، به خصوص مهانان خارجی را ، تحت تأ ثیر شدید قرار می داد . پسمیانه روی ارزشی اسلامی است ؛ به ویژه در مورد مدیران جامعه که به خاطر الگو بودنشان باید شدیدأ میانه روی و ساده زیستی را در همه ی مظاهر زندگی مراعات کنند .

مدیریت مبتنی بر شایسته سالاری

از آن جا که اسلام مکتبی ارزشی است ، مدیران آن نیز باید طبق ارزش انتخاب شوند . امیر المؤ منین علی (ع) به مالک دستور داد که در انتخاب عمال و کارگزاران ، افرادی را انتخاب کند که تجربه ی کاری و حیا داشته باشند ، از خانواده ای صالح و برخاسته و پیش از همه اسلام آورده باشند . چنین افرادی دارای اخلاق کریم هستند. بنابراین از نظر اسلام ، مدیریت و مسؤلیت از آن شایسته هاست . عقل نیز چنین می گوید . شاید مهم ترین باقیات و صالحات یک مدیر ، جز گزینش افراد شایسته و سپردن مسئولیت ها به آنان نیست . حضرت امام (ره) نیز چون پرورش یافته ی مکتب علی (ع)  بود ، به شایسته سالاری اعتقاد داشت .

طرد افراد متملق

افرادی که بدون داشتن شایستگی لازم به موفقیت های گوناگون دست می یابند ، بیشتر از تملق و چاپلوسی استفاده می کنند . چنین افرادی همواره می کوشند ، خود را به هر نحو ممکن به مدیریت نزدیک و از موقعیت وی سوء استفاده کنند . مدیر لایق و هوشیار از نفوذ این آفت به حوزه ی مدیریت خود به موقع جلوگیری می کند مدیریت را سالم می سازد . حضرت امام (ره) با توجه به آثار بد تملق و خطرات نفوذ افراد متملق در پست های کلیدی ، چنین افرادی را از خود دور می کردند و با اعتقاد به شایسته سالاری و این که باید افراد شایسته  از طریق قانون به مسئولیت ها پیدا کنند ، به افراد متملق روی خوش نشان نمی دادند .

توجه دقیق به مسا ئل  و تیز بینی

از مسائلی که مدیر در حوزه ی مدیریت خود باید همواره به آن توجه داشته باشد و نقش سازنده آن را فراموش نکند ، دقت در مسا ئل ، تیز بینی و توجه به نکات زیر است .

-         احترام مدیر به قانون ، ولو در حوزه ی مدیریت خود

-         توجه به فعالیت های ویژه و خارج از وظیفه ی افراد

-         مراعات کردن حال اعضای مجموعه در شرایط دشوار ، به خصوص و در گرفتاری ها

-         رعایت تساوی در میان افراد و عدم تبعیض

نمونه هایی از دقت مدیر در مسائل هستند که هر کدام در موفقیت او و مجموعه ی زیر نظر او ، نقش مهمی دارند . یکی از علل موفقیت حضرت امام (ره) به عنوان یک مدیر ، داشتن چنین ویژگی هایی بود . ایشان حقأ در مسائل دقیق و تیز بین بود . رعایت حقوق دیگران ، توجه به نکات زیر ، احترام به قانون و مسائلی از این قبیل ، همه از دقیق بودن حضرت امام (ره) حکایت می کند .

نتیجه گیری

در مورد مدیریت حضرت امام (ره) می توان گفت که پایه و اساس مدیریت ایشان و نیز ترسیم کننده ی مسیر و تعیین کننده مقصد ، اصول و مبانی اعتقادی وی بود . ایشان مقصدی جز مکتب نداشت . امام (ره) با مدیریت خود در عمل نشان داد که می توان بر مبنای ارزش های الهی ، الگو و طرح ارائه داد و مبتنی بر همان ارزش ها مدیریت کرد . برگ برنده و توان فوق العاده ی رهبری و مدیریت ایشان از همین ناحیه بود . ضامن موفقیت امام در حوزه ی مدیریت ، چیزی جز تزکیه ی نفس و خود سازی مکتبی نبود . مدیریت حضرت امام به عنوان نمونه ی بسیار مؤفق مدیریت می طلبد که الگوی مدیران قرار گیرد . مدیران می توانند با استفاده بیشتر از این الگو به خاطر داشتن نکات مثبت و قوت زیاد ، به مدیریت خود توان ببخشند . علاوه بر این ، الگو قرار دادن مدیریت امام ، به خاطر سادگی ویژه ی آ ن در دراز مدت ، از هزینه های کلان مدیریت های جامعه می کاهد و متقابلأ به بهره وری فزونی می بخشد . بالاتر از همه این که این گونه مدیریت می تواند موجب اتحاد و همدلی میان اعضای سازمان شود .

منبع : مجله ی رشد مدیریت مدرسه  اردیبهشت 1387