1 – الگو پذیری کودکان از والدین
یکی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در کودکان یاد گیری است . یعنی کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته اند همانند الگوهای خود رفتار میکنند . چنانچه پدر یا مادری خلق و خوئی عصبانی و پرخاشگر داشته باشد مسلما فرزندشان نیز پرخاشگر خواهد شد . این رفتار توسط کودک یاد گرفته می شود . از آن جا که کودکان با والدین همانند سازی می کنند . بنابراین بسیاری از رفتارهای پدر و مادر نا خود آگاه توسط فرزندان فرا گرفته میشود . توضیح این که فرآیند همانند سازی کاملا نا خود اگاه صورت می پذیرد .
نکته ی دیگر این که حتما لازم نیست والدین با خود کودک پرخاشگری کرده باشند اگر او شاهد رفتارهای خشونت بار پدر یا مادر با افراد دیگر نیز باشد این گونه رفتار را فرا می گیرد . بنابراین کودکان از طریق مشاهده رفتارهای والدین را می ا موزند .
2 – کودکان ناکام پرخشگر می شوند .
ناکامی یکی از مسائلی است که به پرخاشگری می انجامد . وقتی کودک به هدف خود دست نیابد و ناکام شو د یکی از رفتارهائی که از او سر می زند پر خاشگری است .
3 – اضطراب و پرخاشگری
کودکان مضطرب نمیتوانند کودکان ارامی باشند . آن ها رفتارهائی پرخاشگرانه از خود بروز می دهند البته بلافاصله پشیمان می شوند و از والدین خود عذر خواهی می کنند . اگر از کودک مضطرب بپرسیم که چرا پرخاشی میکنی و عصبانی هستی خواهد گفت نمی دانم یا خواهد گفت دست خودم نیست .
پس چنانکه کودکی بلافاصله بعد از عصبانیت و پرخاشگری پشیمان شد و عذر خواهی کرد علت پرخاشگری او اضطراب است . برای از یبن بردن خشم کودک بایستی اضطراب و نگرانی وی را شناسائی کنیم و در رفع آن بکوشیم .
4 – پرخاشگری نشانه ای از تضادهای درونی
گاهی کودکان در دو گانگی و تضادهای درونی قرار می گیرند یا بهتر بگوییم گاهی بر سر دو راهی هایی گیر می کنند و نمی دانند کدام راه را انتخاب کنند و این حالت انها را دچار تعارض اضطراب و خشم می کند . برای مثال کودکی که دوست دارد نزد مادرش در منزل بماند و از طرفی وقتی می بیند همه ی کودکان به مدرسه می روند هم زمان تمایل به مدرسه رفتن نیز دارد دچار دو گانگی می شود .
به کودکان خود کمک کنیم که در دو راهی های زندگی مدتی طولانی قرار نگیرند . آن ها بایستی به سرعت و با دقت درست ترین کار را انجام دهند .
5 – پرخاشگری و افسردگی
پرخاشگری و کج خلقی در کودکان چنان چه با علامت های دیگر همراه باشد می تواند نشانه ای از افسردگی باشد که در این صورت لازم است شرایط زندگی کودک تمام و کمال مورد بررسی قرار گیرد .
6 – پرخاشگری . بیماری ها . مصرف دارو
بعضی از بیماری ها به مصرف دارو نیاز دارد و ممکن است از عوارض جانبی دارو ها کج خلقی و رفتارهایی با شد که خشونت را بر می انگیزد .
7 – خشونت و مدرسه
گاهی کودکان در مدرسه قربانی خشونت می شوند و این قربانی شدن باعث می شود که خود انها نیز عامل خشونت شوند . عواملی که به خشونت می انجامند عبارتند از :
- وقتی کودکی توسط دانش اموزان دیگر مورد تمسخر قرار گیرد .
- وقتی کودکی توسط دانش اموزان دیگر کتک بخورد و قادر به دفاع از خود نباشد .
- وقتی کودکی همیشه از مشاجرت فرار می کند و حتی در مواقعی به گریه متوسل می شود .
- وقتی کودکی مرتبا اشیاء وسایل و پول خود را گم میکند .
- وقتی کودک از لحاظ ظاهری ( پارگی لباس یا نامناسب بودن آن ) مورد تمسخر قرار میگیرد .
درمان
برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام این است که نوع پرخاشگری آنها و علت آن را بر اساس توضیحاتی که ارائه شد شناسائی کنیم و پرخاشگری را به صورت موردی بر طرف نماییم .
- در مورد کودک پرخاشگری که الگو پذیری عامل این گونه رفتار او بوده باید روی الگوی کودک کار کرد و راه های دیگری جز پرخاشگری را به آن الگو اموخت .
- اگر پرخاشگری در اثر ناکامی به وجود امده باشد بایستی کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنیم .
- در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شویم . به کودکان مضطرب باید فرصت صحبت کردن بدهیم تا نگرانی خود را ابراز کنند و تا حد امکان بایستی سعی کنیم در جهت رفع نگرانی ای که آنها را آزرده است قدم برداریم . ورزش کردن برای این کودکان بسیار مؤ ثر است و باعث تخلیه ی هیجانی در آ ن ها می شود .
- در کشمکش های درونی بایستی کودک را از حالت دو گانگی خارج ساخت . کمک به کودکان در تصمیم گیری با عث میشود که بیاموزند به حالتهای دو گانه ی درونی خود پایان بخشند .
- در پاره ای از موارد کودک افسرده پرخاشگری شدیدی از خود نشان می دهد در این میان لازم است به این نکته پی ببریم که او چه چیز دوست داشتنی ای را از دست داده و چگونه می شود مورد از دست رفته را برای او جبران کنیم .
- در مورد رابطه ی پرخاشگری شیطنت و مصرف دارو بایستی حتما با پزشک متخصص ملاقات داشته باشیم تا کودک از نزدیک مورد معاینه قرار گیرد .
- هنگامی که کودک قربانی خشونت در مدرسه شده است بایستی با مسئولان مدرسه صحبت کنیم و لازم است که ایشان طبق قانون و مقررات خاص با کودکان خشونتگرا برخورد کنند و نیز کودکانی را که قربانی خشونت شده اند براساس رفتارهای خویشان مورد تشویق و تا یید قرار دهند .
- چنان چه نوع پرخاشگری کودک خصمانه است بایستی کودک را از آ زار و اذیت کردن دور کند و اگر پرخاشگری از نوع وسیله ای است بایستی راه های دیگری را برای مطرح کردن کودک بر گزینیم تا او ناچار نباشد از روش خشونت برای جلب توجه استفاده کند .
- نتیجه گیری
به طور کلی خشونت و پرخاشگری بیشتر عامل بیرونی دارد و فقط در موارد خاص به علل درونی مربوط می شود والدین در درجه ی اول بایستی محرک های محیطی را که باعث تحریک خشم و ایجاد خشونت در فرزندانشان می شود شناسائی و سپس برای رفع آن به کمک روان شناسان و متخصصان اقدام نمایند .
منبع : مجله ی پیوند فروردین و اردیبهشت 1387
نیازهای نوجوانان دو دسته اند :
دسته ی اول : نیازهای بدنی یا زیستی مثل آب ؛ غذا ؛ هوا ؛ استراحت و ...
دسته ی دوم : نیازهای روانی یا ثانویه ؛ که عدم رضای آنها موجب پیدایش اختلافات ؛ ناراحتی ها و بیماری های روانی می شود و گاهی آن چنان تعدل عاطفی فرد را بر هم میزند که او را مستاصل و اززندگی بیزار می کند و این نیازها عبارتند از :
- نیاز به امنیت و آسایش خاطر ؛ او می خواهد مطمئن باشد که کسی به حریم آزادی او تجاوز نمی کند و آبرو و شخصیت و موقعیت اجتماعی اش همیشه در امان است .
- نیاز به مهربانی و محبّت ؛ رابطه محبت آمیز ما باعث ایجاد رضایت مندی در نوجوان میشود و او را در مسیر پر از فراز و نشیب اینده امید وار می کند و به عکس کمبود محبت موجب ایجاد عقده حقارت در وی می شود .
- نیاز به احساس تعلق و مورد قبول گروه همسالان واقع شدن : او می داند که گروه جایی است که فرد می تواند توانائی ها و استعدادها ی خود را در حد اعلا نشان دهد و رضایت خاطر کسب کند ؛ حتی اگر در گروه های مخرب و ضد اجتماع باشد ؛ زیرا گروه نیاز مبرم نوجوان به برقراری تماس و روابط اجتماعی و صمیمانه و حس تعلق را به خوبی ارضاء میکند .
- نیاز به احترام متقابل
- نیاز به استقلال
- نیاز به تحسین و قدردانی
- نیاز به مذهب و درک حیات ؛ نوجوان و جوان که سر تسلیم در برابر هیچ کس فرود نمی آورد و علیه همه ی قدرت ها عصیان می کند در درون خود متوجه ضعف ها و حقارت های خود است و عظمت ؛ قدرت و بقاء و دوام خود را در مذهب می بیند و در آن معنایی برای زندگی خویش می یابد ؛ اما این فلسفه می بایستی به به زبان و در فهم نوجوان بیان شود .
- نیاز به احساس هویت و شناخت : او می خواهد بداند کیست ؟ چیست ؟ و جایگاه او کجاست ؟ نوجوان از هیچ بودن در ترس و هراس است .
- نیاز به رشد ؛ کمال و خود شکوفایی ؛ نوجوان و جوان دوست دارد هر چه را که بالقوه دارد به فعل در آورد و استعدادهای درونی خود را شکوفا کند .
حمایت و مراقبت از نوجوان و جوان تا چه حدی می تواند باشد ؟
یکگ نوجوان نیازمند مراقبت است و هر چه این حمایت و مراقبت در ابتدای شکل گیری هویّت باشد مفید تر و بهتر است و عدم حمایت دراین دوره باعث عدم شکل گیری هویّت مطلوب میشود .
با مشاهده ی مشکلات در نوجوانان و جوانان چه اقداماتی باید انجام شود ؟
درابتدا باید بدانیم آیا این رفتاری که از یک نوجوان بروز میکند مشکل است یا یکی از ویژگیهای دوران رشد ؛ زیرا برخی از مشکلات از دید والدین مشکل است ولی در حقیقت رشد است .
در این جا باید شخصی که در حال بررسی مشکل است آگاهی لازم را پیرامون رشد و ویژگیهای دوران نوجوانی داشته باشد و آن گاه بین رشد و مشکل تفاوت قائل شود و سپس در صورت مشاهده ی مشکل به درمان و حل آن بپردازد ؛ در قدم دوم فردی که قصد حل مشکل را دارد باید آرام و صبور باشد تا به دقّت به بررسی مساله و ... بپردازد ؛ زیرا اگر این فرد خود نا آران باشد نه تنها نمی تواند کمکی به نوجوان در حل مشکلش کند بلکه با نا آرامی خود ؛ اضطراب او را نیز بیشتر می کند .
در گام بعد این فرد باید بتواند با استفاده از توانائی ها ی خود نوجوان برای حل مشکل او اقدام کند . این فرد باید بتواند با جمع بندی توانمندی های نوجوان و با اموزش مهارت حل مساله به نوجوان کمک کند ؛ گام بردارد وآخرین گام در صورتی که لازم بود نوجوان را به یکی از مراکز مشاوره و یا سیستم های حمایتی ارجاع دهد .
وظیفه نوجوان و جوان در مقابل خود و خانواده اش چیست ؟
شاید بتوان گفت مهم ترین وظیفه ای که نوجوان در این دوره نسبت به خانواده اش دارد این است که بتواند از معیارها ؛ ارزشها ؛ نگرش ها و اعتقادات مطلوب خانواده حفاظت کرده و آنها را گسترش دهد .
ویژگیهای اجتماعی یک نوجوان و جوان رشد یافته چیست ؟
این ویژگیها را می توان در قالب مواردی بیان کرد که عبارتند از :
- مسؤلیّت پذیر است .
- خود کفا و مستقل است و توانائی هدایت اعمالش را دارد .
- میانه رو و معتدل است .
- با گذشت و عفو کننده است و معذرت خواهی دیگران را می پذیرد .
- آینده نگر ؛ امیدوار و خوش بین است و اگر موقعیت نا امید کننده ای پیش بیاید روحیه ی خودش را نمی بازد .
- هدف های دراز مدت و جهت دار دارد که همیشه او را به جلو می برد .
- انتقاد به دیگران را به صورت سازنده ؛ ملایم و ساده مطرح می کند .
- روحیه ی قدذردانی و تشکر در همه ی زمینه ها در او وجود دارد .
- زندگی را آسان می گیرد و با روحیه ی بذله گوئی و شوخی ؛ سختی ها را نادیده می گیرد .
- اعتماد به نفس دارد .
- صبور و شکیباست .
نحوه ی برخورد و رفتار خانواده با نوجوان و جوان باید چگونه باشد ؟
در این باره باید به نکاتی اشاره کرد که آنها را به شرح زیر بیان می کنیم :
- با او مشورت کنیم ؛ مشورت کردن و تصمیم گیری ؛ خوانواده را همیشه از تلاطم های ناگهانی نجات می دهد .
- به نوجوان و جوان مسؤلیت واگذار کنیم .
- محبت مورد نیازش را بی دریغ و بدون ریا ارائه دهیم .
-
- قاطع وجدی باشیم ؛ یعنی به موقع قاطع و به موقع مهربان باشیم .
-
- مهم ترین اصل برقراری رابطه انسانی ؛ داشتن صداقت میان اعضای خانواده است .
- حفظ عزت نفس نوجوان و جوان ؛ ارزشمند دانستن آنهاو عدم توهین و تحقیر و سرزنش انها.
- در برخورد با نوجوان لبخند رضایت بر لب داشته باشیم تا او نیز از اینکه کنار خانواده است احساس لذت کند .
- او را با الفاظ زیبا مورد خطاب قرار دهیم : عزیزم ...
- عدم مقایسه او با دیگران .
- چشمان خود را بر روی خطاهای کوچک آنها ببندیم و به روی رفتارهای مثبت آنها توجه بیشتری نشان بدهیم .
- نوجوانی دورهای است همراه با خطا و اشتباه ؛ هرگز این خطاها را در حضور دیگران بیان نکنیم .
- به عقاید نوجوان احترام بگذاریم و هرگز نظرات آنها را تمسخر نکنیم .
- در ارتباط کلامی از تهدید پرهیز کنیم و هنگام صحبت با وی بسیار آرام و صمیمی باشیم .
- نوجوان خود را بدون قید و شرط بپذیریم و همیشه به او احترام بگذاریم .
